Μια φιλοσοφία συνεργασίας με τη φύση

Η ιδέα και οι εφαρμογές της αναγεννητικής γεωργίας, προσελκύουν σημαντικές επενδύσεις, χάρη στη δυνατότητα τους για μακροπρόθεσμες λύσεις, σε ζητήματα όπως η εναρμόνιση της αγροτικής τεχνολογίας με το περιβάλλον και η επάρκεια και ποιότητα των διατροφικών πόρων, τα οποία αποτελούν παγκόσμια προτεραιότητα.

Μια εφαρμογή που διευκολύνει και ενθαρρύνει την εξάπλωση των πρακτικών της αναγεννητικής γεωργίας, βρίσκεται στις καινοτόμες λύσεις εφοδιαστικής αλυσίδας (logistics). Τα δίκτυα logistics που υποστηρίζουν τις ορθολογικές γεωργικές πρακτικές, εργάζονται, ώστε να προωθούν το προϊόν, από τον επιλεγμένο παραγωγό, διατηρώντας την επωνυμία και την ορατότητα του, μέχρι τον ενημερωμένο καταναλωτή, συμβάλλοντας στην προσβασιμότητα αυτού, σε ποιοτική τροφή.

Διευκολύνουν τη διαδικασία, ελαχιστοποιώντας τα κόστη μεταφορών, αποθήκευσης και έγκαιρου εφοδιασμού με τη βοήθεια τεχνολογικών λύσεων και οικονομίας κλίμακας. Με αυτό τον τρόπο, διασφαλίζονται ικανοποιητικές τιμές αγοράς και πώλησης αλλά και βιώσιμο κέρδος για την συντήρηση του συστήματος. Οι Συνεταιρισμοί καταναλωτών και οι επιχειρήσεις που στοχεύουν σε υπευθύνους παραγωγούς και ώριμο πελατολόγιο, ενώ αξιοποιούν την τεχνολογία της πληροφορίας, αυξάνοντας την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα των προμηθειών, είναι ένα παράδειγμα αυτής της λειτουργίας.

Με αφορμή την συνεργασία του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζάκρου με την καινοτόμα επιχείρηση Amfora που παρέχει τέτοιες λύσεις εφοδιαστικής αλυσίδας και την εκστρατεία χρηματοδότησης που τρέχει αυτόν τον καιρό, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τον οργανισμό Agfunder, μια παγκόσμιας εμβέλειας εταιρεία διαχείρισης ιδιωτικού επιχειρηματικού κεφαλαίου (Venture Capital), η οποία πραγματοποιεί τεχνολογικές επενδύσεις σε επιχειρηματικά σχέδια με στόχο την επίλυση παγκόσμιων ζητημάτων σε πεδία όπως η αγροδιατροφή, η τεχνητή νοημοσύνη, η βιολογία και το κλίμα.

Τα θέματα που αναδύονται μέσα από τη συνέντευξή αυτή είναι δύο και ιδιαίτερα σημαντικά για την Ελλάδα μας. Το πρώτο, αφορά την κατανόηση της ουσίας της αναγεννητικής γεωργίας και την σημασία της. Παρά την εμπορευματοποίηση της «τάσης» που αποτελεί η αναγεννητική γεωργία στις αγορές, είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι οι πρακτικές της, είναι στην ουσία οι εγγενείς αρχές της παραδοσιακής γεωργίας που εφαρμόζεται ακόμη, ιδιαίτερα όσον αφορά την ελαιοκομία, στη χώρα μας.

Οι μικροί κλήροι, το γεωγραφικό ανάγλυφο και η βιοποικιλότητα στα ημιορεινά εδάφη στις περισσότερες των περιπτώσεων, ιδιαίτερα στην Κρήτη, ευνοούσαν πάντα πρακτικές που θεωρούνται σήμερα από την θεωρία, αναγεννητικές. Για παράδειγμα η διατήρηση αυτοφυών αρωματικών ειδών της Κρητικής γης όπως θυμάρι, φασκόμηλο και ρίγανη, η διατήρηση φυσικών φρακτών, όπως πικροδάφνες, αγριαγκινάρες, σκίνους, ή χαρουπιές και οι ξερολιθιές που χρησιμοποιούνταν επίσης ως σύνορα των αγρών, βοηθούσαν στο να διαμορφώνονται νησίδες ζωής στον ελαιώνα. Η παράλληλη εκτροφή ζώων μέσα στην καλλιεργούμενη έκταση ήταν συχνή πρακτική επίσης, όπως και η καλλιέργεια κριθαριού, βρώμης και ψυχανθών, χωρίς όργωμα. Η βαθιά άροση που καταστρέφει τη δομή του εδάφους ήταν έτσι κι αλλιώς πολύ δύσκολη σε αυτό το γεωγραφικό ανάγλυφο και με τα μέσα που διατίθεντο. Έτσι, ελάχιστη κατεργασία εφαρμοζόταν και η ελεγχόμενη βόσκηση φρόντιζε την φυσική κοπή χορταριών και ζιζανίων.

Αυτές οι μέθοδοι, ήταν αναγκαίες για την οικιακή οικονομία, που τα παλιότερα χρόνια εφάρμοζαν τα σπιτικά, για την αυτάρκεια τους. Παράλληλα όμως εκπλήρωναν τους σκοπούς της αναγέννησης του οικοσυστήματος. Εμπλούτιζαν το έδαφος ως ένα ζωντανό οικοσύστημα με άζωτο, το προστάτευαν από διάβρωση, την απώλεια υγρασίας, και την υπερθέρμανση, αύξαναν την οργανική ύλη και την ανακύκλωση θρεπτικών συστατικών με χρήση κοπριάς και οργανικών υπολειμμάτων, προστάτευαν τα ελαιόδεντρά από τον άνεμο. Το μικρόκλιμα του ελαιώνα συγκέντρωνε ωφέλιμα έντομα, φυσικούς εχθρούς του δάκου, επικονιαστές και μικροοργανισμούς.

«(Η παραδοσιακή ελαιοκαλλιέργεια) λειτουργεί με τους όρους της αναγεννητικής γεωργίας εξ ’ορισμού», λέει η Έρρικα Χριστοδούλου από τον Αγροτικό Ελαιοκομικό Συνεταιρισμό Ζάκρου στην περιοχή της Σητείας Κρήτης που παράγει εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο.

Η αλλαγή του τρόπου ζωής και η ένταση των καλλιέργειών έχει μετριάσει την συνειδητή προσέγγιση σε αυτές τις πρακτικές, όμως η γνώση είναι δύναμη και όταν η αρχαία γνώση τεκμηριώνεται από την επιστήμη, επανερχόμαστε συνειδητά στην ανάγκη προστασίας των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας τους, καθώς είναι η μόνη μακροπρόθεσμη επένδυση για παραγωγικότητα. Τα απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα των τελευταίων χρόνων απέδειξαν πόσο επικίνδυνη είναι η απογύμνωση του εδάφους στις μονοκαλλιέργειες, κάνοντας το ευάλωτο σε «απότομες» πλημύρες και ξηρασίες.

Στον Αγροτικό Ελαιοκομικό Συνεταιρισμό Ζάκρου, σε μεγάλο ποσοστό, πολλά από τα παραπάνω συνεχίζουν να εφαρμόζονται στοχευμένα και στρατηγικά, όπως η ορθολογική διαχείριση του νερού, ο εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία, η χρήση υπολειμμάτων της καλλιέργειας, η χρήση χορτοκοπτικών αντί φρέζας και η προστασία της ελιάς από το δάκο με φυσικές μεθόδους ώστε να υπάρχει ελάχιστη δυνατή επίπτωση στην υγεία του δέντρου και στην ποιότητα του καρπού. Άλλωστε οι μέθοδοι είναι άρρηκτο μέρος των προδιαγραφών του Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης προϊόντος, που αποτελεί προϊόν υπογραφή για τον τόπο και την κοινότητα που το παράγει και δεν μπορέι να αντιγραφεί πουθενά αλλού στον κόσμο.

Στις μικρές αγροτικές κοινότητες, τα σπιτικά συνεχίζουν να λειτουργούν με νοοτροπία αυτάρκειας, έτσι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ο ελαιώνας συμβιώνει με το περιβόλι, τον αμπελώνα και τα οικόσιτα ζώα. Είναι ένας τρόπος ζωής που ανήκει στους προγόνους μας και οφείλουμε στους εαυτούς μας να διαφυλάξουμε.

“Πολλοί ορισμοί της “αναγεννητικής γεωργίας”, την τοποθετούν είτε στο 0 είτε στο 1. Είτε είσαι αναγεννητικός είτε όχι. Η προσέγγιση μας είναι διαφορετική: Ο καθένας είναι σε ένα ταξίδι με διαφορετική ταχύτητα, έχουν διαφορετικό υπόβαθρο, διαφορετικό χώμα, διαφορετικά τοπία, διαφορετικές ανάγκες σε νερό και δεν υπάρχει ένα καλούπι για όλους» Ιδρυτής της Αμφορα, Eurof Uppington

Το άλλο καίριο θέμα που συζητήθηκε, είναι το κόστος που απαιτείται για να αποκτήσει η ποιότητα ενός προϊόντος θέση στην αντίληψη του καταναλωτή με την κατάλληλη προβολή και την μακροπρόθεσμη τοποθέτηση του στα ράφια των καταστημάτων λιανικής. Κόστος που πολλές φορές εξανεμίζει το κέρδος του παραγωγού και όταν δεν επενδύεται συστηματικά, δεν κατορθώνει να παγιώσει το μήνυμα της ποιότητας και της σύνδεσης της με μία επωνυμία. Ο δρόμος που έχει να διανύσει ακόμα ο κλάδος του ελαιόλαδου είναι μεγάλος για την σωστή ενημέρωση των καταναλωτών. Για τις οικογενειακές επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς από τα οποία αποτελείται η ραχοκοκαλιά της αυθεντικής παραγωγής ελαιολάδου στη χώρα μας, αυτό είναι ένα κόστος επένδυσης δυσβάσταχτο όσο κι αν είναι απαραίτητο. Από την αντίπερα όχθη, η παραπληροφόρηση, η έλλειψη ενημέρωσης και η απόσταση του κοινού από τους παραγωγούς, γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης σε περιπτώσεις όπου υπάρχει μεν τεράστια προβολή, με αντιστρόφως ανάλογες προδιαγραφές ποιότητας ή και αμφιλεγόμενες μέθοδους διαχείρισης του προϊόντος, της γης και των εμπορικών σχέσεων με τους παραγωγούς.

«Οι αγορές ενδιαφέρονται περισσότερο για την τιμή, ανεξαρτήτως της ποιότητας. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό έχει δημιουργήσει αρκετό περιθώριο για ορισμένες πρακτικές στις οποίες είμαστε πολύ ενάντια. Υπάρχει πολύ νοθεία του προιόντος» Κ. Περράκος από την επωνυμία Gold Metamorphosis.

Η ιστορία είναι παλιά, δεν χρειάζεται όμως να επαναλαμβάνεται, καθώς αναδύεται ένα κύμα καταναλωτικής συνείδησης στον πλανήτη που συνδέεται άμεσα με την υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων, την αειφορία και την αναζήτηση της ποιοτικής τροφής με όλα τις θετικές προεκτάσεις της στην υγεία των ανθρώπων.

«Οι μικρότεροι παραγωγοί «αναγκάζοντια να πουλήσουν στο σύστημα τροφίμων σε τιμές βασικών προϊόντων στις οποίες δεν έχουν καμία επιρροή» λέει ο Eurof Uppington, CEO και ιδρυτής της εταιρίας εμπορίας ελαιολάδου Αμφορά με έδρα την Ελβετία.

Μια λύση μπορεί να βρίσκεται στα αποτελεσματικότερα δίκτυα εφοδιαστικής αλσίδας που με την αξιοποίηση της τεχνολογίας και την οργάνωσης μαζικής τροφοδοσίας, φροντίζουν το δύσκολο έργο της διαχείρισης της ροής των προϊόντων, από το σημείο προέλευσης έως τον κατάλληλο καταναλωτή, με το σωστό τρόπο και στο σωστό χρόνο, αποθήκευση και κόστος. Όταν μάλιστα τα δίκτυα αυτά εντοπίζουν και συνδέουν την ποιοτική προσφορά με τη συνειδητοποιημένη ζήτηση, τότε δημιουργείται ένα καινούριος δίαυλος κατανάλωσης που έχει τη δύναμη να αλλάξει τα πράγματα.

Μπορεί να δώσει κίνητρο στους παραγωγούς να αφοσιωθούν στην αναγέννηση των οικοσυστημάτων, αλλά και στους καταναλωτές να διεκδικήσουν την υγεία τους μέσα από την τροφή, όπως ο Ιπποκράτης μας έλεγε χιλιάδες χρόνια πριν. Είναι ένα ταξίδι. Κι όπως κάθε ταξίδι ξεκινά με το πρώτο βήμα. Μα καλή επιλογή, με πολλές ηθικές και χειροπιαστές προεκτάσεις στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και στη σχέση τους με τη γη μας.

Το κείμενο για το πλήρες άρθρο στα Αγγλικά θα το βρεις εδώ:

How Amfora is preserving ancient olive oil traditions—and bringing profit—to regenerative producers