Ανάκτορο της Ζάκρου

Λίγα μέτρα από τη θάλασσα του μικρού παραθαλάσσιου οικισμού της Κάτω Ζάκρου, βρίσκεται ένα παλάτι. Ένας μεγαλόπρεπος πλακόστρωτος δρόμος, ξεκινά από το λιμάνι και καταλήγει στην κεντρική πύλη. Από εκεί ένας διάδρομος, συνεχίζει στην αυλή, την καρδιά του παλατιού, που γύρω της εκτείνονται τέσσερις πτέρυγες με 300 διαμερίσματα, μαζί με τους ορόφους. Όλα χτισμένα τόσο περίπλοκα, που δικαιολογούν το μύθο του Λαβύρινθου.

Το ανάκτορο έχει μέγεθος που ξεπερνά τα 8.000 τ.μ. μαζί με τα γύρω υποστηρικτικά κτίρια. Μπορεί να είναι 5 φορές μικρότερο από την Κνωσό, αλλά ακολουθεί το γενικό σχέδιο των υπολοίπων ανακτόρων.

Fun fact: Γύρω από το παλάτι, οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φώς μια ολόκληρη Μινωική πόλη, με λιθόστρωτους δρόμους και οικοδομικά τετράγωνα όπου υπήρχαν από 2-4 διώροφες ή τριώροφες οικίες, με πολλά δωμάτια.

Το Παλάτι της Ζάκρου πρωτοχτίστηκε στα 1900 π.Χ., και για δεύτερη φορά το 1600π.χ. (νεοανακτορική φάση). Τα ερείπια του σήμερα, ανήκουν στην δεύτερη αυτή οικοδόμηση. Όπως και τα υπόλοιπα Μινωικά ανάκτορα, καταστράφηκε γύρω στο 1450 π.Χ ολοσχερώς από πυρκαγιά και δεν ξαναχτίστηκε. Είναι το τέταρτο μεγαλύτερο από τα διοικητικά κέντρα των Αρχαίων Κρητών, μετά την Κνωσό, τη Φαιστό και τα Μάλια.

Η περιοχή που βρίσκεται, η κάτω Ζάκρος, είναι ένας φυσικός όρμος, που συνδέεται με την κοντινή άνω Ζάκρο, το χωριό των πηγών και των ελαιώνων. Το σημείο του οικισμού είναι στρατηγικό, φυσικά προστατευμένο. Για αυτό το λόγο το ανάκτορο που χτίστηκε εκεί ,ήταν κέντρο εμπορίου και διοίκησης και μια σημαντική βάση του Μινωικού Στόλου στην Ανατολική Κρήτη.

Η πρώτη αναφορά στην Ζάκρο ώς αρχαιολογική περιοχή, γίνεται στο βιβλίο «Travels in Crete» του Άγγλου ναυάρχου και περιηγητή Τh. Spratt. Ωστόσο την πραγματική σημασία του μέρους κατάλαβε πρώτος ο αρχαιολόγος που ανέσκαψε την Κνωσό, Σερ Άρθουρ Έβανς, όταν επισκέφθηκε την Ζάκρο κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στο νησί το 1984. Ό Έβανς, ώθησε τον αρχαιολόγο David Hogarth, διευθυντή της Βρετανικής σχολής Αθηνών, να ερευνήσει με ανασκαφές το σημείο. Πράγματι ο Hogarth αποκάλυψε στην περιοχή μινωικά κτίρια, εργαλεία και πήλινες σφραγίδες που έδειχναν εκτεταμένη δραστηριότητα, όμως σε ένα δυνατό τυφώνα το 1901 παραλίγο να πνιγεί, έτσι έφυγε και εγκατέλειψε το έργο.

Η αποκάλυψή του ανακτόρου, όπως και της γύρω μινωικής πόλης, έγινε 60 χρόνια μετά, το 1961, από τον καθηγητή Νικόλαο Πλάτωνα. Η δουλειά των συστηματικών ανασκαφών του, που διήρκησε 30 χρόνια, συνεχίζεται μέχρι σήμερα από το γιό του Λευτέρη Πλάτωνα, Δρ. προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Bristol, με την καταγραφή και αξιολόγηση των ευρημάτων.

Το ανάκτορο βρέθηκε ασύλητο, με ευρήματα μεγάλης αξίας για την αποκρυπτογράφηση των μυστικών, του πολιτισμού της τέχνης και του τρόπου ζωής των Μινωιτών. Στην δυτική πτέρυγα, χώρο λατρείας, υπήρχαν αίθουσες τελετουργιών και συμποσίων και το κυρίως ιερό με την δεξαμενή των καθαρμών και το θησαυροφυλάκιο γεμάτο από τελετουργικά σκεύη. Βρέθηκαν σπονδικά αγγεία, κύπελα, δισκοπότηρα και αμφορείς από σπάνια υλικά, όπως φαγεντιανή, ελεφαντόδοντο, οψιανό, αλάβαστρο και φλεβωτό μάρμαρο. Ενδεικτικά βρεθηκαν το ρυτό σε σχήμα ταυροκεφαλής, το ρυτό με την ανάγλυφη απεικόνιση ιερού κορυφής, το ρυτό από ορεία κρύσταλλο, ένα κομψοτέχνημα. Φύλλα χρυσού, κοσμήματα, και τεράστια χάλκινα πριόνια διπλής λαβής, με μήκος που έφτανε ως 1.70 μ. συγκαταλέγονταν στα ευρήματα.

Fun Fact: Στο αρχειοφυλάκιο, βρέθηκαν 13 πινακίδες της Γραμμικής Α΄, τοποθετημένες σε πήλινα κιβώτιά πάνω σε ράφια, ψημένες και διατηρημένες από τη φωτιά.

Στην ανατολική πτέρυγα, ήταν τα διαμερίσματα του βασιλιά και της Βασίλισσας και ένας μεγάλος χώρος με μια στρογγυλή υπαίθρια δεξαμενή στο κέντρο του, με διάμετρο 7 μέτρα, όπου συλλέγονταν το νερό των πηγών. Τη στήριζαν κυκλικά πέντε τουλάχιστον κίονες και υπήρχαν οκτώ σκαλοπάτια για να ανέβεις. Στα νότια της υπήρχε μια υπόγεια κρήνη και δυτικότερα ένα κτιστό πηγάδι.

Fun Fact: Στο κτιστό πηγάδι του παλατιού, το νερό διατήρησε τα ξύλα από το μάγγανο του μηχανισμού του, όπως και στο τείχος του, βρέθηκε ένα κύπελλο γεμάτο ελιές διατηρημένες με τη σάρκα τους, εδώ και 3.500 χρόνια.

Βόρεια υπήρχαν αποθήκες, εγκατάσταση για λουτρό και μαγειρείο, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των βασιλικών διαμερισμάτων, μια λιθόστρωτη στοά προς την αυλή με δύο ξύλινους κίονες και το μεγάλο κλιμακοστάσιο που οδηγούσε στον πάνω όροφο. Στο νότιο μέρος υπήρχαν εργαστήρια όπου παρασκευάζονταν αρώματα από τοπικά αρωματικά βότανα καθώς και κήπος.

Fun Fact: Σήμερα στο λουτρό της βασίλισσας, παίρνουν το μπάνιο τους οι χελώνες της Ζάκρου! Ζούν μόνο μέσα στις στέρνες του παλατιού και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι ανακτορικές χελώνες ανήκουν σε ένα σπάνιο είδος νεροχελώνας που πιθανόν έχει επιβιώσει από την Μινωική εποχή.

Απότομη μαζική φυγή: Το παλάτι όταν αποκαλύφθηκε, έμοιαζε σαν να το εγκατέλειψαν απότομα και ταυτόχρονα οι ένοικοι του. Παρατημένα εργαλεία στα εργαστήρια, μαγειρικά σκευή στις εστίες, τοίχοι ξεθεμελιωμένοι σαν να είχαν ώθηση από ανατολικά προς τα δυτικά και πιθάρια συμπιεσμένα στους τοίχους των αποθηκών. Η έκρηξη του Ηφαιστέιου της Σαντορίνης ήταν πιθανότατα το αίτιο.

Οι νεκροί έχουν μυστικά.

Μακριά από την Μινωική πόλη, ένας άλλος κόσμος αναδύεται. Ένα φαράγγι απόκοσμης ομορφιάς, που οδηγέι από την άνω στην κάτω Ζάκρο, ήταν ο τόπος ταφής των νεκρών της εποχής στις σπηλιές που βρίσκονταν στις πλαγιές του. Σήμερα οι πεζοπόροι το διασχίζουν, για να νιώσουν την ενέργεια από το άγριο και επιβλητικό εσωτερικό του. Οι αρχαιολόγοι αποκαλύπτουν μυστικά στο Φαράγγι των Νεκρών.