Στις Κρητικές συνήθειες, βρίσκεται η βάση της "Μεσογειακής διατροφής".
Ο πρώτος κανόνας της Κρητικής διατροφής, που αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της ευρύτερα γνωστής ως «Μεσογειακής διατροφής», είναι χρυσός. Συγκεκριμένα, ο υγρός χρυσός του Ομήρου, το πολύτιμο ελαιόλαδο, που οι Κρητικοί καταναλώνουν σε άφθονες ποσότητες, τόσο ωμό σε σαλάτες και χορταρικά, όσο και μαγειρεμένο σε αλμυρά και γλυκά εδέσματα. Είναι η βασική και σχεδόν αποκλειστική λιπαρή ουσία της Κρητικής κουζίνας, προϊόν της ευλογημένης και Iερής Eλιάς.
Τα δημητριακά από σιτάρι και κριθάρι, διαμορφωμένα σε διπλοφουρνιστό παξιμάδι, ζυμωτό ψωμί, σπιτικά σκιουφιχτά μακαρόνια, τραχανά, λαζάνια και χόντρο, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα άγρια και ήμερα χόρτα, τα μανιτάρια, οι χοχλιοί, τα όσπρια, το κρασί, το μέλι, οι ελιές, οι ξηροί καρποί όπως αμυγδαλα, καρύδια και κάστανα, δε λείπουν από το τραπέζι. Ενδημικά βότανα, της Κρητικής γης, σε απίστευτη ποικιλία, εξάγονταν ήδη από την αρχαιότητα στον τότε γνωστό κόσμο και μέχρι σήμερα εκπλήσσουν με τα αρώματα και τις υγειοπροστατευτικές ιδιότητες τους.
Τα προϊόντα ζωικής προέλευσης αποτελούνται κυρίως από ψάρια και άλλα θαλασσινά, μικρά ζώα όπως πουλερικά, κουνέλια, λαγούς και πέρδικες, γαλακτοκομικά όπως μυζήθρα, γραβιέρα, βούτυρο, στακα, ξύγαλο και κρέας από αιγοπρόβατα που εκτρέφονται στο νησί. Ειδικά το κρέας, παραδοσιακά καταναλώνεται περιορισμένα.
Ενδιαφέρον: Αν ανατρέξουμε στην αρχαιότητα, το κρέας συνήθως μαγειρευόταν σε συνδυασμό με θυσίες τελετουργικού χαρακτήρα και στην σύγχρονη ιστορία, με αφορμή τις γιορτές της Ορθοδοξίας ή τα Κυριακάτικα οικογενειακά τραπέζια. Δηλαδή μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις.
Συνδυάζεται συνήθως με χόρτα όπως αγκινάρες, σπαράγγια, φασολάκια, μελιτζάνες, κολοκυθάκια, μπάμιες, αρακά, βλίτα, γλιστρίδα, στύφνο, φυλλάδα, ραπάνια, βολβούς, σέλινα, πράσα, άνηθο, μάραθο και άλλα. Όλα τα παραπάνω, μπορούν φυσικά να σταθούν και μόνα τους ώς κυρίως πιάτο, μαγειρεμένα με μπόλικο ελαιόλαδο, ή ωμά ως εκλεκτοί μεζέδες συνοδευτικοί της ρακής, όπως οι παπούλες, οι αγκινάρες και τα χλωρά κουκιά. Στα πιάτα της Κρητικής κουζίνας, μπορεί κανείς να γευτεί τις αλλαγές των εποχών και να χαρεί τους καρπούς που έχει κάθε φορά να προσφέρει η γη.
Τίποτα δεν πάει χαμένο. Όπως ακριβώς η ελιά δίνει το λάδι, τους καρπούς της, τον ελαιοπυρήνα, τα φύλλα και το ξύλο της, έτσι και η άμπελος, δίνει τα σταφύλια της, από τα οποία παράγεται η σταφίδα, ο μούστος, το πετιμέζι και φυσικά το κρασί και το παραδοσιακό κρητικό ποτό, η ρακή. Τα φύλλα της αμπέλλου, γίνονται γεμιστά με ρύζι, και λέγονται ντολμαδάκια, μια γκουρμέ λιχουδιά. Φτιάξε ντολμαδάκια!
Gourmet fact: Οι αγουρίδες, δηλαδή τα άγουρα σταφύλια, από την αρχαιότητα στύβονται και προσθέτουν ευχάριστα ξινή γεύση σε σαλάτες και χόρτα.
Τα χαρούπια, στάθηκαν θρεπτική τροφή που συντήρησε τον πληθυσμό στους δύσκολους καιρούς της κατοχής. Έως και σήμερα, αξιοποιούνται για να παραχθεί καφές, αλεύρι, χαρουπόμελο, ακόμα και "κακάο" από χαρούπι!
Το νησί πάντα υπήρξε αυτόνομο, με σταθερή παραγωγικότητα και ποικιλία αγαθών. Ανάμεσα στα ελάχιστα αγαθά που εισάγονταν κατά καιρούς, ένα ξεχώρισε. Η ντομάτα, ενσωματώθηκε στην Κρητική Κουζίνα τον 19ο αιώνα και το ταίριασμα ήρθε φυσικά. Σε πολλές περιπτώσεις, πρωταγωνίστησε στα πιάτα συντροφιά με τα παραδοσιακά προϊόντα, με παράδειγμα τον εμβληματικό Kρητικό ντάκο.
Ενδιαφέρον: Η ιστορία της Κρητικής διατροφής, μας πάει πίσω, στα Μινωικά χρόνια. Οι βασικοί κανόνες της, ισχύουν απαράλαχτοι. Σύμφωνα με έρευνες, οι Κρητικοί παρουσίαζαν σχεδόν ανύπαρκτο ποσοστό καρδιαγγειακών και νεοπλασματικών ασθενειών μέχρι και πρόσφατα. Μάθε για τις έρευνες.
